چرا عنکبوت مقدس مورد انتقاد قرار گرفت؟

چرا عنکبوت مقدس مورد انتقاد قرار گرفت؟

برنامه سینما دو به تهیه‌ کنندگی محمد تنکابنی و اجرای بهروز افخمی، یکشنبه پانزدهم خرداد ساعت ۲۲:۴۰ به مدت ۱۲۰ دقیقه از شبکه دو  پخش شد.

این برنامه به دو بخش مجزا تقسیم شده است.  بخش اول آن به مناسبت دهه کرامت به فیلم های معناگرایی که در رابطه با امام رضا در سال های قبل و بعد از انقلاب ساخته شده، می پردازد. در همین راستا از بهروز شعیبی دعوت می کند تا در رابطه با آخرین ساخته خود با عنوان بدون قرار قبلی که برنده جایزه بهترین نگاه ملی در جشنواره فیلم فجر شد، صحبت کند.

بخش دوم برنامه هم، با حضور منتقدان سینمای ایران، سعید مستغاثی و امیر قادری به نقد و بررسی فیلم عنکبوت مقدس در جشنواره فیلم کن و ضعف سینمای ایران پرداخت.

در این جا مهم ترین صحبت های بهروز افخمی، سعید مستغاثی و امیر قادری را در خصوص جشنواره فیلم کن و فیلم عنکبوت مقدس  بیان خواهیم کرد.

صحبت هایی پیرامون جشنواره کن

در این نشست سه نفره بهروز افخمی به همراه دو کارشناس دیگر برنامه ، جشنواره کن سال ۲۰۲۲ را با سال گذشته مقایسه کردند و به این نتیجه رسیدند که در قرن بیست و یکم جشنواره کن از اصل افتاده است و در واقع این جشنواره به قرارگاهی برای سلبریتی های آمریکایی تبدیل شده است.

به گفته کارشناسان برنامه تضعیف سینمای جهان به سال ۱۹۷۰ بر می گردد. چرا که در آن زمان ایدئولوژی های چپ گرا و فمینیستی قدرت داشتند و توانستند خود را به سینمای جهان تحمیل کنند. در حال حاضر هم این جریان به شکل دیگری اتفاق می افتد و  یک سری فیلم ساز پیام گرا روی کار آمدند که در جشنواره ها به دلیل رسالت پیام رسانی به مخاطب جایزه دریافت خواهند کرد.

به طوری که امروزه فیلم ها، در جشنواره های جهانی و مراسمی مثل اسکار، بر اساس ارزش های فیلم و توجه به مسائل خاص منتخب شده و نامزد دربافت جایزه می شوند.

بنابراین با توجه نگرش های اخیر جشنواره های ایرانی و خارجی به فیلم های ضعیف که صرفا به دلیل جذب مخاطب بیشتر، منتخب می شوند، این سوال پیش می آید که سیاست های سینمای ایران برای هدایت در آینده چگونه باید باشد و آیا باید به این جشنواره ها اهمیت بدهیم یا خیر؟

سعید مستغاثی هم در این بخش با انتقاد از سیاست‌ های کن، اظهار داشت، وقتی طرف مقابل دارد موشک می ‌سازد ما نمی ‌توانیم بگوییم که ما مخالف جنگ هستیم و موشک نمی ‌سازیم.

در جشنواره کن شاهد دریافت نخل طلایی به فیلم تام کروز بودیم، در حالی که این نخل به اینگمار برگمان داده نشد و این نشانی از بی ارزش شدن نخل طلایی است.

این نشان می دهد که سه قدرت طلایی در فیلم تام کروز جمع هستند و همین امر منجر به استقبال زیاد آن در جشنواره کن بود. و اما فیلم تام کروز به گفته خبرگزاری های غربی درباره عملیاتی است که در یکی از کشورهای خاورمیانه انجام می شود و منافع آمریکا را به خطر می اندازد. البته در فیلم به کشور تروریستی اشاره مستقیمی نشده است اما به گفته سعید مستغاثی و طبق گفته های خبرگزاری های غربی اشاره ای غیر مستقیم به ایران دارد.

در واقع از تاثیرات چنین فیلم هایی نظیر فیلم اخیر تام کروز که در دنیا فروش خوبی داشته است و در جشنواره کن هم با حضور بزرگان سینمای جهان، تیر خلاص برای جهانی شدن این فیلم زده شد، نباید غافل شد.

وی در برنامه شبکه ۲ اظهار داشت دنیا به سمت سینمای ایدئولوژیک حرکت کرده است و جشنواره ها بی ارزش شده است که با وجود بی خاصیت شدن این جشنواره ها، توجه به حواشی آن کاری بیهوده است. حتی این اتفاق برای بسیاری از فیلم های سینمای ایران هم اتفاق افتاده است.

با این تفاوت که سینمای ایران  برخلاف کشورهای دیگر از درون دربار بیرون آمده است و در واقع سرمایه ‌ای که قوی ‌تر است تعیین ‌کننده است و سرمایه هم دست افراد ایدئولوژیک می افتد.

در طول برنامه این سوال پیش آمد که در این رابطه مسئولین سینمای ایران مشکل افت سینما را به دلیل تسلط ایدئولوژیک، چگونه باید برطرف کنند؟

در این رابطه امیر قادری پاسخ داد که دولت باید برای ساخت فیلم های فاخر سرمایه گزاری کند. وی معتقد است که مردم از سنت ها، ارزش ها و کشورشان دفاع خواهند کرد، در شرایطی که ایدئولوژی مخل کار آن ها نشود. بنابراین اگر سینمایی داشته باشیم که از طریق مردم در طیف ها و افکار مختلف بچرخد و فیلم ها در یک بازار واقعی ساخته شود، آثاری تاثیر گذار خلق  خواهد شد. بنابراین باید بخش خصوصی سازی آزاد شود.

بنابر نظر امیر قادری برای موفق شدن بخش خصوصی در فیلم سازی، باید سه اصل زیر رعایت شود.

• باید در سرمایه بازار آزاد فیلم سازی، شفافیت وجود داشته باشد.
• دوم این که رقابت وجود داشته باشد و مجوزها بر اساس سلایق شخصی وزارت ارشاد و فارابی داده نشود.
• باید اجازه نمایش فیلم خارجی صادر شده و جلوی نمایش فیلم های خوب خارجی در سینما گرفته نشود.

با وجود این سه شرط پول هم کنترل می شود. اما در حال حاضر سینمای ایران یک بازار انحصاری است که تحت سلطه قدرتمندان قرار گرفته است. البته در دنیایی که سیاست زدگی  نفوذ کرده، فیلم هایی سفارش داده می شود که برای ضرر کردن هم آماده است و در حال حاضر بخش خصوصی یک رویای ایده آل و دست نایفتنی است.

در همین راستا نتفلیکس و توییتر جایگاه خود را از دست دادند و اپل با ساخت فیلم های بهتر جای این دو را گرفت.

دیدگاه برنامه به فیلم عنکبوت مقدس

در ادامه برنامه نگاهی منتقدانه به فیلم عنکبوت مقدس انداخته شد تا بهروز افخمی به همراه دو کارشناس برنامه شبکه ۲ آن را تحلیل کنند، البته به گفته بهروز افخمی فیلمی که دیده نشده را نمی توان نقد کرد.

تحلیل فیلم از دیدگاه برنامه سینما به شرح زیر می باشد.

دریافت نخل طلایی توسط یک بازیگر زن ایرانی می توانست افتخار آفرین باشد، اما توجه به ویژگی های فیلم مورد نظر و تصویری که از ایران و ایرانیان می سازد افتخار به فیلم را می تواند دچار تردیدهای جدی کند.

این فیلم به کارگردانی علی عباسی با هویت ایرانی دانمارکی و با الهام از ماجرای واقعی ساخته شده است و داستان فیلم مربوط به قتل های زنجیره ای در سال ۱۳۸۰-۱۳۷۹ در شهر مشهد است که با اسم سعید حنایی و لقب قاتل عنکبوتی شناخته می شود. این قاتل زنان خیابانی و معتاد را به قتل می رساند و سرانجام  در سال ۱۳۸۱ با به دار آویخته شدنش در زندان مرکزی مشهد، ماجرا خاتمه یافت.

قبل از ساخت این فیلم سینمایی تا کنون دو فیلم دیگر در ایران به نام های مستند و عنکبوت آمد و سینمایی عنکبوت تولید و اکران شده است.  در حال حاضر هم فیلم عنکبوت مقدس با استفاده از بازیگران ایرانی و مشارکت کشورهایی نظیر دانمارک، سوئد، آلمان و فرانسه در کشور اردن ساخته شده است.

حال سوال اصلی این جاست که چرا عباسی به اصول پایبند نمانده است و یک فیلم با محتوای جنایی و پلیسی را در حد یک شب نامه فروکاسته است؟

رجوع به شرح جلسات سعید حنایی برای یافتن حقیقت امری لازم و ضروری است. نماینده مدعی العموم برای رسیدگی به قتل های زنجیره ای، با شواهد به دست آمده، مجازات سریع متهم را برای آرامش جامعه لازم می داند و از دادگاه خواستار اشد مجازات برای او می شود.

طبق اظهارات به دست آمده، هدف اصلی  قاتل هم، انتقام گرفتن از یک راننده به دلیل ایجاد مزاحمت برای همسرش می باشد نه اجرای فرمان الهی برای پاکسازی شهر مشهد از زنان خیابانی و این که در ابتدا سعی می کرده تا با مردان مزاحم نوامیس برخورد کند اما در ادامه هدف خود را تغییر داده و شروع به قتل زنان خیابانی می کند.

اما فیلم ساز ترجیح می دهد پای مذهب را در شخصیت پردازی ضد قهرمانش وسط بکشد تا عنکبوت مقدس بیش از آن که درباره شخصیت جنایی قاتل زنجیره ای و انگیزه روانی اش باشد، اثری باشد درباره شخصیت مسلمان ایرانی که ضد اجتماع، زن ستیز و آدم کش هست.

فیلم به زن ستیزی اشاره دارد و در همین راستا شخصیت زن خبرنگاری را به قصه اضافه می کند تا دایره خشونت به زنان ایرانی را گسترده تر کند. برای ایفای این نقش هم به سراغ زهرا ابراهیمی از بازیگران ایرانی سال ۱۳۸۰ می رود که به دلیل انتشار فیلم شخصی اش توسط یکی از همکارانش به فرانسه مهاجرت کرد.

نه انتشار این فیلم در سال ۱۳۸۰ توسط مذهبیون ایرانی صورت گرفت و نه خانم زهرا امیر ابراهیمی مورد توبیخ رسمی و تهدید عمومی قرار گرفت. اما در حال حاضر به عنوان یک هنرمند تبعید شده برای بازی در چنین نقشی انتخاب می شود.

نظر کارشناسان درباره فیلم عنکبوت مقدس

مستغاثی در این باره گفت که این اولین بار نیست که به ارزش های اسلامی و مقدسات توهین شده است. گرایش ‌های ضد ایرانی و ضد اسلامی این فیلم چیز جدیدی نیست. خط ضداسلامی همیشه در فیلم ‌های هالیوود بوده‌ است حتی در فیلم کازابلانکا مسلمان فیلم یک شارلاتان است. در جشنواره کن یکسری عملیات ایذایی انجام شد که همه را مشغول کند و فیلم تام کروز فراموش شود.

بنابراین باید در مسیر خود جریان داشته باشیم و با ساخت فیلم های خود، کشورهای دیگر را مجبور به پاسخگویی نماییم. چون فیلم هایی که ما می سازیم در مقابل فیلم های آن ها قرار می گیرد.

البته به اعتقاد امیر قادری فیلم عنکبوت مقدس را هنوز ندیده ایم که مورد قضاوت قرار بگیرد و به گفته کارگردان این فیلم، دیدگاه مذهبی به ساخت آن نداشته است و بیشتر این انتقادها یک دعوای داخلی است و این که سازمان سینمایی در بازی رقبا و مخالفانش افتاده‌ است.

وی اظهارداشت که جشنواره کن و فیلم عنکبوت مقدس علم می شود تا سازمان سینمایی مجبور شود بلندتر فریاد بزند و از هدف های خود دور شود. حرف من این است چرا ما نتوانیم بازاری شبیه بازار کن بسازیم و صاحب این بازی شویم؟

به گفته امیر قادری، برای این کار باید از چارچوب ‌های تنگ ایدئولوژیک بیرون بیاییم. در گذشته مخاطب سینما چشم و گوش بسته بود. اما در حال حاضر تماشاگر سینما کاملا به پشت‌ پرده سینما آگاه است و در نتیجه دیگر نگران بازار مکاره نخواهیم بود و الان مردم خودشان کیفیت فیلم‌ ها را می ‌فهمند.

سخنان بهروز افخمی به دست اندر کاران سینمای ایران

وی خطاب به دولت گفت که باید فیلم‌ های بزرگ و آبرومند ساخته شود تا تماشاچی را به سینما بر ‌گرداند. به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون سینمایی هم هشدار داد که امسال سال سختی برای جشنواره فیلم فجر است. این که فیلم‌ ها را سانسور کنیم و جلوی پروانه ساخت و نمایش آن ها را بگیرید، راه‌ حل نیست.

این کارگردان تاکید کرد: ما فیلم‌ های امسال کن را ندیده ‌ایم اما می ‌توانیم بگوییم مجموعه فیلم ‌های ایرانی امسال کن فیلم ‌های مهمی نیستند. وزارت ارشاد باید وظیفه اصلی خودش را انجام دهد و آن وظیفه ساختن فیلم‌ های ماندگار برای تماشاگران اصلی سینماست. ساختن فیلم خوب در ایران ممکن است به شرطی که کار را به کارشناس واگذار کنند.